ZUS i Fundacja Share the Care łączą siły, by edukować i promować rozwiązania sprzyjające równemu podziałowi obowiązków rodzicielskich.
Współpraca ma na celu zwiększenie świadomości prawnej matek i ojców, w szczególności w zakresie urlopów rodzicielskich dla mężczyzn.
Nierówności płci – problem o wieloaspektowych korzeniach
Opieka nad dziećmi pozostaje jednym z kluczowych czynników pogłębiających nierówności między płciami. Zjawisko „kary za macierzyństwo” („motherhood penalty”) wciąż jest widoczne na rynku pracy. Matki często otrzymują niższe wynagrodzenia niż ojcowie. Różnice w wysokości emerytur, dostęp do ubezpieczeń społecznych, możliwości udziału w życiu publicznym i rozwoju osobistym – to tylko niektóre z obszarów, gdzie nierówności płci wciąż są wyraźnie widoczne.
Dyrektywa work-life balance – krok w kierunku zmiany
Odpowiedzią na te problemy jest m.in. polityka państwa obejmująca regulacje dotyczące płatnych urlopów rodzicielskich dla ojców. W kwietniu 2023 roku w Polsce weszła w życie ustawa wdrażająca unijną dyrektywę work-life balance. Jej celem jest wspieranie równości płci we wszystkich sferach życia.
Nowelizacja Kodeksu Pracy wydłużyła urlop rodzicielski do 41 tygodni (43 tygodnie w przypadku ciąży mnogiej). Z tego okresu 9 tygodni jest zarezerwowane wyłącznie dla drugiego rodzica. W praktyce oznacza to, że z tej możliwości skorzystają przede wszystkim ojcowie.
Wzrost liczby ojców na urlopach rodzicielskich
Od wejścia w życie nowych przepisów obserwujemy wyraźny wzrost liczby ojców korzystających z urlopów rodzicielskich. W 2022 roku było ich 3,7 tys. (1% uprawnionych), a w 2023 roku już 15,7 tys. (dane ZUS). Biorąc pod uwagę liczbę urodzeń w 2023 roku (272 tys. dzieci), oznacza to wzrost z 1% do 5%.
Indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego
Ważną zmianą jest również przyznanie ojcom indywidualnego prawa do urlopu rodzicielskiego, niezależnie od uprawnień i zatrudnienia matki. To krok w kierunku traktowania ojca jako równoprawnego opiekuna dziecka.
Skrócony urlop ojcowski
Nowelizacja Kodeksu Pracy skróciła również czas na wykorzystanie urlopu ojcowskiego, który służy przede wszystkim opiece nad mamą i dzieckiem po porodzie. Ojciec musi wykorzystać go do końca pierwszego roku życia dziecka, po czym świadczenie przepada. Urlop ojcowski trwa 2 tygodnie i jest w 100% płatny.
Polacy preferują partnerski model rodziny
Badania CBOS z 2020 roku pokazują, że 58% Polaków preferuje partnerski model rodziny, w którym oboje rodzice pracują i dzielą się obowiązkami domowymi i rodzicielskimi. Kobiety coraz częściej dążą do rozwoju zawodowego, nie rezygnując z macierzyństwa, a mężczyźni pragną angażować się w życie swoich dzieci od pierwszych dni.
Doświadczenia Islandii – inspiracja dla Polski
Uniwersytet Islandii przeanalizował wzorce korzystania z urlopów rodzicielskich przez polskich ojców mieszkających na Islandii, gdzie od 2000 roku obowiązuje polityka dążąca do równego podziału urlopów między rodziców. Obecnie 80% islandzkich ojców korzysta z urlopu rodzicielskiego.
Badania pokazały, że polscy ojcowie na Islandii korzystają z urlopu rodzicielskiego w podobnym stopniu jak Islandczycy. To dowodzi, jak ważne są odpowiednie regulacje w kształtowaniu norm społecznych.
Eksperci: zmiana jest możliwa
Ostatnie raporty UN Women i Światowego Forum Ekonomicznego wskazują, że osiągnięcie równości płci zajmie nam wiele czasu, jeśli nie podejmiemy zdecydowanych działań. Autorki książki „Equality Within Our Lifetimes” przekonują, że zmiana jest możliwa, a odpowiednie prawo i polityka mogą znacząco zmniejszyć różnice i stworzyć bardziej równouprawnione środowisko.
Współpraca ZUS i Fundacji Share the Care daje nadzieję na przyspieszenie tych zmian w Polsce. Dzięki edukacji i promocji rozwiązań sprzyjających równemu podziałowi obowiązków rodzicielskich możemy realnie wpłynąć na sytuację młodych rodzin i stworzyć warunki, w których zarówno matki, jak i ojcowie będą mogli łączyć rodzicielstwo z rozwojem zawodowym i osobistym.
