Gdy ziemia pracuje inaczej – nowa rzeczywistość polskich gospodarstw

Przez pokolenia grunt rolny miał jedno zadanie: rodzić plony. Jego wartość mierzono hektarami pszenicy, buraków lub rzepaku. Dziś część polskich rolników patrzy na swoje pola inaczej – jako na źródło energii, które może pracować równie ciężko jak gleba, tyle że w zupełnie odmienny sposób.

W 2025 roku za dzierżawę jednego hektara gruntu pod fotowoltaikę można zarobić nawet do 25 tysięcy złotych rocznie. Dla porównania: jeszcze na początku 2022 roku oferty sięgały średnio 15 tysięcy złotych za hektar rocznie. Wzrost blisko 70% w ciągu trzech lat pokazuje, jak dynamicznie zmienia się sposób myślenia o użytkowaniu ziemi.

Stabilny dochód. Dzierżawa gruntów pod fotowoltaikę

Dzierżawa działki pod fotowoltaikę jest świetnym rozwiązaniem dla właścicieli gruntów klasy IV-VI, które są mniej urodzajne i trudne w uprawie. To działki, na których plony ledwo pokrywały koszty nawozów i pracy. Teraz te same grunty generują stabilny dochód przez cały rok, niezależnie od pogody, suszy lub załamania cen na rynku zbożowym.

Polska dysponuje potencjałem do zainstalowania na terenach rolniczych paneli o mocy 119 GW – to gigantyczny zasób, który może zmienić zarówno krajobraz energetyczny Polski, jak i ekonomię polskiej wsi. Rolnicy, którzy zdecydowali się na dzierżawę, zyskują pewność finansową. Umowy zawierane są zazwyczaj na 29 lat, co oznacza przewidywalny przychód przez kilka dekad. W czasach, gdy zmiany klimatyczne sprawiają, że warunki pogodowe stają się coraz bardziej nieprzewidywalne, ta stabilność ma realną wartość.

Agrofotowoltaika. Ziemia, która produkuje podwójnie

Agrofotowoltaika (APV) to innowacyjna technologia, która integruje produkcję energii elektrycznej z uprawą rolną, umożliwiając jednoczesne wykorzystanie tych samych gruntów do dwóch celów. Systemy APV składają się z paneli fotowoltaicznych umieszczonych na wyższych konstrukcjach, pod którymi rolnicy mogą uprawiać rośliny. Agrofotowoltaika w przypadku niektórych owoców może zwiększyć plony nawet o 16 procent. Panele zapewniają ochronę przed ekstremalnym nasłonecznieniem i deszczem, zmniejszają parowanie gleby, co przyczynia się do oszczędności wody. Dlatego efektywność wykorzystania gruntów może sięgać 178 procent w porównaniu z działkami wykorzystywanymi oddzielnie do celów słonecznych lub rolniczych. To podejście zmienia myślenie o tym, czym może być pole. Przestaje być miejscem wyboru: albo energia, albo żywność. Staje się przestrzenią, która produkuje jedno i drugie.

Transformacja wsi. Programy wsparcia i dotacje

W 2025 roku rolnicy mogą skorzystać z szeregu form wsparcia finansowego – od dotacji krajowych, przez programy unijne, po ulgi podatkowe. Program Agroenergia oferuje dofinansowanie od 13% do 20% kosztów instalacji, w zależności od mocy. Program Energia dla Wsi, który w drugim naborze potrwa do 19 grudnia 2025 roku, dysponuje budżetem 1 miliarda złotych. W ramach ulgi inwestycyjnej rolnicy mają możliwość odliczenia od podatku rolnego aż 25% wartości inwestycji w instalacje fotowoltaiczne. Dla gospodarstwa, które zainwestowało 60 tysięcy złotych w panele, oznacza to 15 tysięcy złotych odliczenia od podatku rozłożonego na kilka lat. Te programy pokazują, że państwo dostrzega potencjał polskiej wsi w transformacji energetycznej. Jednocześnie stawiają przed rolnikami pytanie: jak chcę, żeby wyglądało moje gospodarstwo za 10 lat?

Długoterminowa zmiana: Jak podpisać umowę dzierżawy?

Dzierżawa ziemi pod fotowoltaikę wymaga staranności. Rolnik musi upewnić się, że teren spełnia określone kryteria: wielkość, dostępność infrastruktury energetycznej, brak zacienień i właściwa ekspozycja na słońce. Działka nie może być mniejsza niż 0,8–1,0 hektara, a jej szerokość musi wynosić przynajmniej 20 metrów. Wyższe stawki za dzierżawę pola pod fotowoltaikę otrzymują właściciele gruntów w zachodniej i centralnej Polsce, gdzie dostęp do sieci energetycznej jest lepszy. Ale kluczowe znaczenie ma również model rozliczeń.

Warto sprawdzić, czy w umowie zawarte są zapisy o naliczanie czynszu w okresie, gdy farma nie funkcjonuje – wysokość takiej opłaty postojowej powinna wynosić około 300–1000 złotych rocznie. Rolnicy, którzy podpisują umowy dzierżawy, podejmują decyzję wykraczającą poza ich własne życie zawodowe. Trzydziestoletnia umowa oznacza, że ich dzieci lub wnuki będą dziedziczyć zobowiązania i przychody z tej decyzji.

Gdy rolnik decyduje się wydzierżawić pole pod panele fotowoltaiczne, zmienia sposób, w jaki jego rodzina myśli o ziemi. Przestaje być ona wyłącznie miejscem uprawy. Staje się zasobem, który można wykorzystać na wiele sposobów – pod warunkiem, że myślimy długoterminowo i odpowiedzialnie.

Źródła:

• Farmer.pl: Stawki za dzierżawę gruntów pod farmę fotowoltaiczną w 2025 roku
• KOBO Energy: Dzierżawa gruntu pod fotowoltaikę – poradnik dla inwestorów
• Rzeczpospolita: Rolnictwo i fotowoltaika nie muszą się wykluczać
• Slupinska.eu: Ile płacą za ziemię pod fotowoltaikę?
• KOBO Energy: Fotowoltaika dla rolnika – dofinansowanie, dotacje i ulgi
• Sun Current: Energia dla Wsi 2025 – dofinansowania dla rolników