Raport „Nauczyciel_ka 2040. Odważ się myśleć inaczej” prezentuje niepokojący obraz przyszłości polskiej edukacji.

Chociaż aż 81% młodych ludzi miało doświadczenie w nauczaniu, zaledwie 4% z nich uważa zawód nauczyciela za swoją wymarzoną ścieżkę kariery. Dysproporcja wynika nie tyle z braku zainteresowania nauczaniem, ile z braku odpowiednich warunków pracy, które mogłyby przyciągnąć nowe talenty do tej kluczowej profesji.

Raport przygotowany przez Fundację Teach for Poland, we współpracy z Fundacją Stocznia, zwraca uwagę na pilną potrzebę zmian w systemie edukacji, które nie mogą ograniczać się do obecnej pragmatyki zawodowej. Eksperci i ekspertki apelują o szeroką debatę dotyczącą przyszłości tego zawodu, wskazując na konieczność zaprojektowania modelu pracy nauczyciela, który będzie atrakcyjny dla młodych pokoleń.

Przyszłość polskiej edukacji pod znakiem zapytania

Z danych raportu wynika, że obecnie tylko 5% polskich nauczycieli ma mniej niż 30 lat. To sygnał alarmowy, który wskazuje na starzejącą się kadrę pedagogiczną i brak młodych nauczycieli. W obliczu takiej sytuacji, polski system edukacji może w ciągu najbliższych 20 lat stanąć w obliczu poważnego kryzysu kadrowego. Wnioski są jednoznaczne – konieczne jest podjęcie działań, które nie tylko zatrzymają obecnych nauczycieli, ale również przyciągną nowe pokolenie do tego zawodu.

Dlaczego młodzi nie chcą być nauczycielami?

Raport ujawnia, że choć nauczyciele cieszą się szacunkiem społecznym (zajmując 9. miejsce wśród 20 profesji pod względem prestiżu społecznego), to tylko 5% młodych Polaków uznaje ten zawód za najbardziej prestiżowy. Co więcej, aż 79% badanych uważa, że nauczyciele powinni zarabiać więcej, a niemal połowa podkreśla, że nauczyciele są przeciążeni obowiązkami. Niskie wynagrodzenia, brak wsparcia i ogromny stres związany z wykonywaną pracą sprawiają, że młodzi ludzie zniechęcają się do podjęcia tej ścieżki zawodowej.

Kluczowym pytaniem staje się zatem: jak przyciągnąć młode talenty do nauczania? Odpowiedzią na to pytanie może być zwiększenie wynagrodzeń, zmniejszenie obciążeń administracyjnych i stworzenie warunków, które zapewnią satysfakcję z wykonywanej pracy.

Młodzi mają potencjał, ale potrzebują wsparcia

Badanie przeprowadzone przez Fundację Teach for Poland dostarcza cennych informacji o aspiracjach młodych Polaków. Zaskakująco, aż 45% uczniów twierdzi, że już teraz wie, jaki zawód będzie wykonywać w przyszłości, jednak tylko 25% z nich uważa, że będzie to ich wymarzona praca. Młodzi ludzie szukają kariery, która łączy stabilność finansową z osobistą satysfakcją, a zawód nauczyciela, pomimo licznych zalet, nie spełnia tych oczekiwań.

Przyszłość edukacji w Polsce nie może opierać się na przestarzałych modelach. Potrzebne są systemowe zmiany, które wykraczają poza to, co jest nam znane. To czas na odważne myślenie i działanie poza utartymi schematami, które umożliwi stworzenie nowej jakości w edukacji i zawodzie nauczyciela – podkreśla Katarzyna Nabrdalik, fundatorka i prezeska Fundacji Teach for Poland.

81% młodych ludzi ma doświadczenie w nauczaniu, np. jako wychowawcy kolonijni, korepetytorzy czy opiekunowie młodszych uczniów. To pokazuje, że młodzież jest zaangażowana w przekazywanie wiedzy, ale potrzebuje lepszych perspektyw na przyszłość, aby poważnie rozważyć tę ścieżkę kariery.

Cztery scenariusze przyszłości zawodu nauczyciela

Raport przedstawia cztery możliwe scenariusze rozwoju zawodu nauczyciela. Zostały one opracowane na podstawie analizy trendów, warsztatów foresightowych oraz konsultacji z ekspertami, m.in. prof. Aleksandrą Przegalińską, Edwinem Bendykiem i prof. Sylwią Jaskulską.

1. Odkrywca talentów i nauczyciel tematyczny – nauczyciel w tej roli wspiera uczniów w rozwijaniu ich talentów, organizując spotkania z pracodawcami, konsultacje indywidualne i zajęcia projektowe. Jest też ekspertem w swojej dziedzinie, dzieląc się wiedzą teoretyczną i praktyczną w formie bloków tematycznych. Taki model może zbliżyć uczniów do realiów rynku pracy, zwiększając ich motywację do nauki.
2. Lokalny lider – w tym scenariuszu nauczyciele stają się liderami społeczności, współpracując z lokalnymi instytucjami, np. bibliotekami czy ośrodkami kultury. Pracują zarówno w szkole, jak i poza nią, organizując zajęcia w plenerze i online. To podejście pozwala na budowanie silnych więzi z lokalnym środowiskiem i wspiera wszechstronny rozwój uczniów.
3. Cyfrowy przewodnik – tutaj technologia pełni kluczową rolę w edukacji. Nauczyciel staje się mentorem, który nadzoruje proces nauczania sugerowany przez zaawansowane aplikacje cyfrowe. Jednak jego rola nie ogranicza się do koordynacji – nauczyciel wspiera ucznia na poziomie osobistym, pomagając mu rozwijać swoje talenty i planować przyszłość.
4. Architekt rozwoju społecznego – nauczyciele w tym scenariuszu pełnią rolę organizatorów edukacji pozaformalnej, łącząc tradycyjne metody nauczania z doświadczeniami zdobywanymi poza szkołą. Kluczowe są tu działania związane z edukacją obywatelską, przyrodniczą oraz współpracą międzynarodową, które mają na celu rozwijanie empatii i zdolności do pracy w grupie.

Modernizacja systemu edukacji – wyzwanie na przyszłość

Aby polski system edukacji mógł skorzystać z potencjału młodego pokolenia, konieczne są kompleksowe działania modernizacyjne. Reforma planowana na 2026 rok powinna uwzględniać wnioski płynące z raportu „Nauczyciel_ka 2040”, jak również potrzeby i oczekiwania młodych ludzi. Tylko wtedy możliwe będzie przyciągnięcie nowych nauczycieli, którzy będą w stanie sprostać wyzwaniom współczesnej edukacji.

Raport Fundacji Teach for Poland to nie tylko analiza problemów, ale również zaproszenie do refleksji nad przyszłością zawodu nauczyciela. To apel o odważne myślenie i działania, które uczynią ten zawód bardziej atrakcyjnym dla przyszłych pokoleń.