2 października obchodzimy Międzynarodowy Dzień bez Przemocy. To dobra okazja, by poruszyć temat przemocy w miejscu pracy, który, mimo swojej wagi, wciąż bywa bagatelizowany.

Przemoc w pracy to nie tylko mobbing, o którym mówi się najczęściej. Zjawisko to przybiera różne formy, z których każda wpływa destrukcyjnie na pracowników oraz organizację. Maja Ostrowska, ekspertka z Grafton Recruitment, zwraca uwagę, że „warto pamiętać, iż nie każda forma przemocy to mobbing, choć mobbing sam w sobie jest formą przemocy”. Zbyt często pracodawcy nie dostrzegają tego zjawiska, a skutki mogą być poważne.

Cyberprzemoc, hejt, plotki

Przemoc w pracy nie ogranicza się jedynie do zachowań fizycznych czy słownych. W dobie technologii rośnie znaczenie cyberprzemocy, hejtu oraz rozpowszechniania plotek. Wszystkie te działania mogą prowadzić do dramatycznych konsekwencji, zarówno dla ofiar, jak i dla firmy. O ile mobbing jest już rozpoznawany jako zjawisko nieakceptowalne, o tyle cyberprzemoc czy plotki często pozostają bez odpowiedzi. Niewiedza pracodawców, ale także pracowników, na temat przemocy powoduje, że zjawiska te rozwijają się w ukryciu, niszcząc morale zespołu oraz efektywność pracy.

Najczęściej mówi się o mobbingu, tymczasem  warto na zjawisko przemocy  w pracy spojrzeć szerzej i zwrócić uwagę na zachowania, czasem wręcz incydentalne, które mogą, choć nie muszą, prowadzić do mobbingu. Plotka, obelga, wyśmiewanie, używanie wulgaryzmów, krzyk – jeżeli są jednorazowe – zgodnie z Kodeksem pracy nie są mobbingiem. Są jednak formami przemocy, którym także należy się stanowczo przeciwstawiać. Tym bardziej, że wciąż ich przybywa – cyberprzemoc, hejt, mowa nienawiści, gaslighting to tylko niektóre przykłady zachowań, które znacznie nasiliły się ostatnich latach  – mówi Maja Ostrowska, ekspertka w Grafton Recruitment, trenerka i mentorka w zakresie zapobiegania przemocy w miejscu pracy.

Każda forma przemocy negatywnie odbija się na zdrowiu psychicznym pracowników. Chroniczny stres, stany lękowe, a nawet depresja to tylko niektóre z konsekwencji. Atmosfera pracy staje się toksyczna, a efektywność spada. Zamiast wydajnej współpracy, pojawia się nieufność, strach i narastające konflikty.

Skala problemu

Jak poważny jest problem? Badania z 2019 roku przeprowadzone przez Koalicję Bezpieczni w Pracy pokazują, że połowa pracowników doświadczyła przemocy słownej, a 14% – przemocy fizycznej. Z kolei raport z 2023 roku „Mobbing w polskich firmach” wykazuje, że aż 41,4% pracowników w Polsce zetknęło się z mobbingiem w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Te dane są alarmujące i pokazują, że przemoc w pracy jest realnym zagrożeniem, które nie tylko niszczy atmosferę, ale i zdrowie pracowników.

Koszty przemocy w pracy

Przemoc w miejscu pracy nie jest tylko problemem jednostek. Ma ona konkretne, mierzalne koszty. Pracownicy, którzy doświadczają przemocy, częściej biorą zwolnienia lekarskie, cierpią na załamania nerwowe, a także korzystają z pomocy psychologicznej i psychiatrycznej. Według raportu UCE RESEARCH, mobbing i inne formy nękania generują ogromne straty dla firm. Pracownicy są mniej efektywni, co obniża wydajność całego zespołu, a rosnąca liczba absencji prowadzi do zwiększonych kosztów. Rotacja pracowników staje się kolejnym problemem, a rekrutacja i szkolenie nowych osób – obciążeniem dla budżetu przedsiębiorstwa.

Nie możemy zapominać, że ofiary przemocy często tracą poczucie kontroli nad własnym życiem. Zaburzenia snu, problemy z odżywianiem, utrata pewności siebie – to tylko część skutków, które mogą prowadzić nawet do prób samobójczych. Firmy muszą zrozumieć, że zdrowi i szczęśliwi pracownicy to nie tylko lepsza atmosfera, ale przede wszystkim większa efektywność.

Jak przeciwdziałać przemocy w miejscu pracy?

Polskie prawo nakłada na pracodawców obowiązek przeciwdziałania przemocy. Niestety, brakuje konkretnych wytycznych, jak to robić. Pracodawcy samodzielnie decydują, jakie narzędzia wdrożyć, by chronić swoich pracowników. Nie jest to jednak proste zadanie, zwłaszcza że przemoc w pracy ma wiele oblicz. Najważniejszym elementem skutecznej prewencji jest zdrowa kultura organizacyjna. Firmy powinny promować otwartość, wzajemny szacunek i stanowcze nietolerowanie jakichkolwiek form agresji.

Każda organizacja powinna opracować wewnętrzne regulaminy, jasno definiujące zasady współpracy, sposoby rozwiązywania konfliktów oraz metody zgłaszania problemów. Pracownicy muszą wiedzieć, że ich bezpieczeństwo jest priorytetem, a zgłaszane problemy będą rozwiązywane szybko i sprawnie.

Nieocenioną rolę w prewencji przemocy odgrywają umiejętności interpersonalne, takie jak asertywność, empatia czy zdrowe stawianie granic. Managerowie muszą umieć rozpoznawać problemy w zespołach i skutecznie zarządzać konfliktami. To oni są pierwszą linią obrony przed eskalacją przemocy.

Przemoc w pracy to nie jest tylko problem jednostek, ale całej organizacji. Warto o tym pamiętać, szczególnie 2 października, w Międzynarodowy Dzień bez Przemocy. Każdy z nas ma prawo do pracy w bezpiecznym środowisku, wolnym od agresji i zastraszania.