Duszniki-Zdrój to nie tylko popularne uzdrowisko, ale także miejsce, w którym znajduje się wyjątkowa placówka muzealna – Muzeum Papiernictwa.
Rozmawiamy z Panią Izabelą Mieczkowską z Działu Promocji i Wydawnictw muzeum o tym, co czyni to miejsce tak wyjątkowym.
Może Pani opowiedzieć o historii? Jak powstała idea założenia muzeum?
Muzeum Papiernictwa mieści się w XVI-wiecznym młynie papierniczym – bezcennym zabytku techniki. Głównym powodem otwarcia muzeum była chęć ocalenia tego ważnego dorobku kulturowego, stanowiącego świadectwo dawnego kunsztu papierniczego dla przyszłych pokoleń. I oczywiście utrzymanie żywej tradycji średniowiecznej produkcji papieru. Otwarcia części Muzeum Papiernictwa dokonał w 26 lipca 1968 r. minister leśnictwa i przemysłu drzewnego, Roman Gesing. Dalej jednak trwały prace remontowe i adaptacyjne. Pokazową produkcję papieru czerpanego uruchomiono w 1971 r., a drukarnię typograficzną w 1974 r. Z kolei nową ekspozycję przedstawiającą wyroby polskiego przemysłu papierniczego dwa lata później.
Do końca 1991 r. muzeum podlegało Bardeckim Zakładom Papierniczym. Od 1992 r. w wyniku starań kierownictwa stało się samodzielną instytucją kultury, podległą Ministerstwu Przemysłu i Handlu. Trzy lata później, po reformie, organizatorem muzeum zostało Ministerstwo Gospodarki.
Po usamodzielnieniu się instytucji w 1992 r., zaistniała możliwość profesjonalnej organizacji muzeum. Powstały wówczas działy merytoryczne: Historii Papiernictwa, Papiernictwa Współczesnego, Oświatowy i Biblioteka. W wyremontowanym młynie papierniczym zostały zmienione wszystkie ekspozycje stałe – historia papiernictwa światowego, polskiego i śląskiego historia techniki i technologii papiernictwa.
W 1998 r. muzeum poniosło ogromne straty w czasie kilkugodzinnej powodzi. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu pracowników oraz pomocy finansowej rządu polskiego, zakładów branży papierniczej oraz licznych organizacji i osób prywatnych, stopniowo usuwano skutki powodzi. Remonty popowodziowe zakończono w 2003 r.
Z początkiem stycznia 1999 r. Muzeum Papiernictwa zostało przekazane przez Ministerstwo Gospodarki Urzędowi Marszałkowskiemu we Wrocławiu. Wciąż trwają liczne zabiegi konserwatorskie i remontowe, w celu utrzymania budynku w jak najlepszym stanie. Obecnie dusznickie muzeum jest jednym z ważniejszych obiektów turystycznych na ziemi kłodzkiej. Roczna frekwencja kształtuje się na poziomie 70 tys. osób.
Jakie eksponaty i wystawy można aktualnie u Was znaleźć? Czy jest jakiś szczególny skarb kolekcji, który polecacie zwiedzającym?
Zwiedzając z audioprzewodnikiem trasę stałą pt. „Z papierem przez dwa tysiąclecia”, odkrywamy tajemnice wynalezienia papieru, poznajemy jego znaczenie. Uświadamiamy sobie, że kiedyś nie był on dobrem tak powszechnym jak dziś. Poznajemy tu historię papiernictwa krok po kroku, od czasów starożytnych po współczesne. Możemy zobaczyć dawne materiały piśmiennicze, kolekcję papierów czerpanych ze znakami wodnymi, urządzenia do badania rozmaitych właściwości i cech papieru, surowce papiernicze, a także różne wyroby z papieru. Odwiedzamy również najstarsze pomieszczenie w budynku – historyczną halę produkcyjną (tzw. czerpanie). To jedyne miejsce w Polsce, gdzie od przeszło czterech stuleci, wciąż produkowany jest papier ręcznie czerpany.
Zwiedzanie podstawowej ekspozycji można uzupełnić o dodatkowe atrakcje. Możemy podziwiać pomieszczenia z zabytkowymi polichromiami, czyli pięknymi ściennymi malowidłami, czy zwiedzić interaktywną wystawę pt. „Polski pieniądz papierowy”. Ponadto mamy wystawy czasowe, które oczywiście cyklicznie się zmieniają. Natomiast dwa razy do roku można zobaczyć nową ekspozycję w Galerii sztuki papieru, która jest jedynym tego typu miejscem w Polsce.
Niewątpliwie największą atrakcją muzeum są warsztaty czerpania papieru. Uczestnicy poznają tu historię produkcji papieru, by następnie pod czujnym okiem prowadzącego stworzyć własne niepowtarzalne arkusze. Powstają tu kolorowe arkusze, w rozmaitych kształtach i z różnymi dodatkami, które uczestniczy zabierają ze sobą na pamiątkę.
Czy w muzeum działa sklep z produktami związanymi z papiernictwem? Co można tam znaleźć?
Tak, działa. Można tu znaleźć zarówno pojedyncze, ręcznie czerpane arkusze jak i rozmaite wyroby z nich tworzone, takie jak papeterie, notatniki, zakładki do książki. Znajdziemy tu również prace artystów sztuki papieru, wydawnictwa, magnesy czy koszulki z nadrukiem przedstawiającym młyn papierniczy. Bardzo ciekawym rodzajem papieru jaki można nabyć w naszym sklepie jest tzw. papier słoniowy. Jak sama nazwa mówi jest on produkowany w 50% z odchodów słonia.
Jakie są najważniejsze filary Waszej działalności?
W strukturze organizacyjnej Muzeum Papiernictwa mamy działy zajmujące się pracą naukową, edukacyjną, a także wytwarzaniem papieru czerpanego, ale również wiele innych.
Muzeum odgrywa największe znaczenie w zakresie badań nad dziejami dawnego papiernictwa i przemysłu papierniczego na ziemiach polskich.
Edukacja jest równie ważnym filarem działalności muzeum jako placówki, której misją jest szerzenie wiedzy o papierze i papiernictwie. Pracownicy Działu Edukacji organizują m.in. lekcje muzealne dla grup zorganizowanych oraz warsztaty dla turystów indywidualnych. Popularyzacja wiedzy o dusznickim młynie papierniczym oraz działalności Muzeum Papiernictwa to zadania mające zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania placówki.
Jeśli chodzi o działalność komercyjną – papier wytwarzany tu przez profesjonalnych czerpalników kieruje się do sprzedaży, a część jest wykorzystywana do wyrobu pamiątek sprzedawanych w muzealnym sklepie z pamiątkami.
W jaki sposób współpraca z Wami może stanowić inspirację dla firm związanych z przemysłem papierniczym lub kreatywnym?
Historia, tradycje, dzieje muzeum i to w jaki sposób zostało to wszystko zachowane dla bieżących pokoleń, a nawet dla przyszłych, może stanowić doskonałe podłoże do budowy strategii promocji firmy. Dzieje papieru i papiernictwa sięgają dalekiej przeszłości, niemniej jednak papier nadal jest nam niezbędny. Tradycje związane z jego produkcją spokojnie mogą więc wpłynąć na wizerunek firmy.
Jakie możliwości współpracy muzeum oferuje firmom działającym w sektorze kulturalnym?
Przede wszystkim jest to realizacja wspólnych przedsięwzięć edukacyjnych, naukowych czy kulturalnych, w tym tworzenie wystaw. Dobrym przykładem jest nasze coroczne Święto Papieru, podczas którego zapraszamy mnóstwo wystawców mogących zaprezentować swoją działalność na stoiskach. Jest to z pewnością dobra promocja dla obu stron. Ważnym aspektem współpracy jest tu również wzajemna wymiana doświadczeń.
Jakie są Wasze największe osiągnięcia i plany na przyszłość?
W 2011 r. młyn papierniczy uzyskał status Pomnika Historii. Dzięki temu został zaliczony do najcenniejszych dla kultury narodowej obiektów. Nadanie papierni statusu Pomnika Historii otworzyło drogę do starań o wpisanie młyna na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Finalizacja tych starań jest niewątpliwie naszym największym marzeniem.
W różnych krajach Europy znajduje się kilka interesujących młynów papierniczych. Uznano za celowe stworzenie grupy najcenniejszych historycznych papierni, które będą dążyły do wspólnego wpisu na listę UNESCO. Tak więc muzeum zawarło porozumienie z kilkoma europejskimi młynami. W 2019 r. MKiDN wpisało dusznicki młyn na polską Listę informacyjną, co oznacza faktyczny zamiar zgłoszenia nas przez Rzeczpospolitą Polską do UNESCO. Mamy nadzieję, że w ciągu kilku najbliższych lat nasze plany doczekają się realizacji.