237 mln zł inwestycji, 10 mld zł ochronionego majątku. Ekonomia adaptacji klimatycznej na Dolnym Śląsku

Gdy myślimy o adaptacji do zmian klimatu, często przychodzą nam na myśl tylko koszty. Zbiornik Rzymówka pozwala spojrzeć na to inaczej. Inwestycja 237 milionów złotych z funduszy UE chroni aktywa o wartości ponad 10 miliardów. Natomiast strategicznym myśleniem o ryzyku klimatycznym zabezpiecza się biznes, mieszkańców i regionalną gospodarkę.

Bezpieczeństwo ma wycenę. Ile wart jest spokój 32 tysięcy mieszkańców?

Pamięć o powodzi tysiąclecia z 1997 roku wciąż żyje na Dolnym Śląsku. Straty wyniosły wtedy 12 miliardów złotych. Natomiast dziś, po przeliczeniu, byłoby to około 34 miliardów. Pod wodą znalazło się 40 procent Wrocławia, a region stanął w obliczu jednej z największych katastrof naturalnych w historii Polski.

Historia pokazuje, że czekanie na kolejną wielką wodę rodzi zagrożenie ekonomiczne, nie tylko społeczne. Legnica i okoliczne miejscowości znajdują się w obszarze o wysokim ryzyku powodziowym. Tam, już przy przepływie wody na poziomie 10%, istnieje realne zagrożenie zalania terenów mieszkalnych i przemysłowych.

Budowa zbiornika Rzymówka była wielokrotnie wskazywana przez samorządy lokalne i mieszkańców jako zadanie pilne i priorytetowe – podkreśla Marcin Jarzyński, zastępca prezesa Wód Polskich ds. ochrony przed powodzią i suszą.

Inwestycja ma uzupełnić system zabezpieczeń, który – jak pokazała powódź z 1997 roku – wymaga wzmocnienia.

Kluczowa liczba: 10 miliardów złotych majątku pod ochroną. Jest to konkretna wartość, którą można policzyć i wycenić. Mówimy tu o fabrykach, magazynach, mieszkaniach, drogach i infrastrukturze komunalnej. **Dlatego** stawką jest stabilność gospodarki regionu.

Inwestycja w ROI, nie tylko koszt adaptacji

Matematyka inwestycji w zbiornik Rzymówka jest brutalna w swojej prostocie. Po pierwsze, 237 milionów złotych dofinansowania z Unii Europejskiej zabezpiecza aktywa o wartości ponad 10 miliardów złotych. To stosunek 1:42 – każda złotówka zainwestowana w ochronę przeciwpowodziową zabezpiecza wartość przekraczającą czterdzieści złotych majątku.

W biznesie to ROI (Return on Investment), którego pozazdrościłaby niejedna firma. Jednocześnie racjonalne zarządzanie ryzykiem klimatycznym staje się standardem w korporacyjnych raportach ESG.

Uzyskanie ponad 237 milionów złotych dofinansowania z programu FEnIKS to rezultat rzetelnego i profesjonalnego przygotowania wniosku przez pracowników Wód Polskich. – mówi Mateusz Balcerowicz, prezes Wód Polskich. Budowa zbiornika znacząco zwiększy poziom ochrony przed powodzią, zapewniając bezpieczniejszą przyszłość dla ponad 32 tysięcy mieszkańców.

To strategiczny projekt łączący bezpieczeństwo z ekonomią. Zbiornik o pojemności blisko 10,5 miliona metrów sześciennych powstanie do końca 2028 roku w gminie Złotoryja, stając się kolejnym elementem tarczy przeciwpowodziowej dla regionu.

Stanisław Longawa, dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, dodaje wymiar ponadregionalny:

Zbiornik Rzymówka będzie miał ważne znaczenie ponadregionalne. Otóż, poprzez spłaszczenie fali powodziowej przyczyni się do ograniczenia zagrożenia powodziowego w dorzeczu Odry, której Kaczawa jest jednym z największych dopływów.

Fundusze europejskie na infrastrukturę klimatyczną – jak to działa?

Projekt zbiornika Rzymówka otrzymał wsparcie w ramach Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021–2027 (FEnIKS). Program ten jest największym pod względem finansowym programem krajowym w całej Unii Europejskiej. Z budżetem przekraczającym 24 miliardy euro, FEnIKS jest kluczowym narzędziem realizacji polityki klimatycznej Polski.

Program koncentruje się na sześciu obszarach tematycznych. Priorytet FENX.02 „Wsparcie sektorów energetyka i środowisko” obejmuje działanie FENX.02.04 „Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom”. Właśnie w tym działaniu znalazło się dofinansowanie dla zbiornika Rzymówka.

FEnIKS to kontynuacja wcześniejszych programów, jednak z wyraźnie wzmocnionym akcentem na adaptację do zmian klimatu. Program wspiera m.in. zwiększenie odporności na zmiany klimatu, wzrost zdolności retencyjnych oraz poprawę systemów zarządzania kryzysowego.

Zbiornik Rzymówka jest jednym z projektów, które pokazują, jak fundusze europejskie mogą efektywnie wspierać adaptację do zmian klimatu. Mowa o strategicznych inwestycjach w infrastrukturę, która realnie chroni ludzi i gospodarkę.

Integracja celów. Infrastruktura buduje ekosystem

Nowoczesne projekty infrastrukturalne rzadko ograniczają się do realizacji jednego celu. Zbiornik Rzymówka to doskonały przykład podejścia, które łączy ochronę przeciwpowodziową z troską o środowisko naturalne. Tym samym, realizuje cele ESG na poziomie inwestycji publicznej.

W czaszy zbiornika powstanie zalew powyrobiskowy o powierzchni około 20 hektarów i pojemności 0,5 miliona metrów sześciennych. Stworzy to dogodne warunki do odbudowy siedlisk dla roślin i zwierząt wodnych, umożliwiając regenerację bioróżnorodności gatunków zależnych od okresowego zalewania terenu.

W ramach inwestycji powstanie także: przepławka rampowa na istniejącym stopniu wodnym oraz bystrotok przy ujściu Prusickiego Potoku do Kaczawy. Te rozwiązania techniczne mają kluczowe zadanie. Umożliwią swobodne przemieszczanie się ryb i innych organizmów wodnych, zachowując ciągłość ekologiczną rzeki.

Zachowanie morfologicznej ciągłości rzeki pod korpusem zapory zapewni nieprzerwany szlak migracyjny, kluczowy dla funkcjonowania regionalnego korytarza ekologicznego, który łączy Góry Kaczawskie z doliną Odry – jednym z najważniejszych szlaków przyrodniczych w Polsce – tłumaczy Jacek Drabiński, zastępca dyrektora RZGW we Wrocławiu ds. ochrony przed powodzią i suszą.

Kluczowy przekaz – nowoczesne projekty infrastrukturalne nie zmuszają do wyboru między bezpieczeństwem a środowiskiem. Można – i należy – realizować oba cele jednocześnie. Właśnie to oznacza odpowiedzialne zarządzanie w erze zmian klimatycznych.

Drogi, woda pitna, przemysł – co konkretnie jest chronione?

Gdy mówimy o „10 miliardach złotych chronionego majątku„, za tą liczbą kryją się konkretne składniki regionalnej gospodarki.

• Infrastruktura drogowa obejmuje drogę powiatową nr 2618D oraz drogę wojewódzką nr 363. Bez sprawnej infrastruktury drogowej nie ma łańcuchów dostaw ani sprawnie funkcjonującej gospodarki.
• Zaopatrzenie w wodę: Ujęcie wody pitnej w Smokowicach zostanie zabezpieczone przed zanieczyszczeniami spływającymi z terenów zabudowanych i rolniczych.
• Tereny przemysłowe Legnicy to centrum gospodarcze regionu. Natomiast, każda powódź oznacza zakłócenia w produkcji i utracone kontrakty.
• Mieszkania i zabudowania to dorobek życia tysięcy rodzin w Rzymówce, Kozowie, Rokitnicy, Łaźniczkach i Legnicy.

Zbiornik Rzymówka chroni te aktywa poprzez obniżenie poziomu wody w rzece Kaczawie podczas intensywnych opadów. Dlatego ogranicza ryzyko zalania wszystkich wymienionych terenów.

Klimat w budżecie każdej firmy

Historia zbiornika Rzymówka niesie ze sobą ważną lekcję dla liderów biznesu. W erze nasilających się zjawisk ekstremalnych, adaptacja do zmian klimatu przestaje być kwestią wyboru. Staje się elementem strategicznego zarządzania ryzykiem.

Gdy Wody Polskie planują inwestycję o wartości 356 milionów złotych, myślą o zabezpieczeniu aktywów o wartości przekraczającej 10 miliardów. Mówimy tu o strategicznym ubezpieczeniu gospodarki regionu.

Każdy przedsiębiorca powinien zadać sobie pytanie: Ile wart jest spokój, że Twoja fabryka, biuro czy magazyn nie zostaną zalane? Firmy, które włączają adaptację do swoich strategii, będą lepiej przygotowane na przyszłość pełną niepewności klimatycznej.

Zarządzanie ryzykiem klimatycznym jako standard ESG

Coraz więcej firm traktuje ryzyko klimatyczne jako podstawowe zagrożenie w realizacji swoich celów biznesowych. Zgodnie z rekomendacjami TCFD oraz wymogami raportowania ESG, przedsiębiorstwa muszą identyfikować i mapować ryzyka fizyczne oraz uwzględniać je w strategiach inwestycyjnych.

Zbiornik Rzymówka pokazuje, że infrastruktura publiczna może być katalizatorem prywatnej odporności klimatycznej. Gdy państwo inwestuje w ochronę przeciwpowodziową, chroni nie tylko mieszkańców. Równocześnie, chroni całe łańcuchy wartości zaangażowane w działalność setek firm.

Koszty zaniechania są wyższe niż koszty działania. Odwlekanie decyzji o inwestycjach w adaptację klimatyczną to nie oszczędność. Przeciwnie, to przyszłe straty pomnożone przez inflację, rosnące koszty materiałów i realny wzrost ryzyka.

W erze nasilających się zjawisk ekstremalnych, inwestycje w adaptację przestają być kosztami, a stają się strategicznym ubezpieczeniem gospodarki.

Źródła:

• Wody Polskie – Budowa suchego zbiornika przeciwpowodziowego Rzymówka (informacja prasowa, cytaty)
• Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (Program FEnIKS: cel, budżet)
• OKO.press (Straty powodzi 1997: przeliczenie na dzisiejsze ceny)
• Wikipedia – Powódź tysiąclecia (dane o stratach i skali zjawiska)
• Akademia ESG (Ryzyko klimatyczne, standard TCFD)